12 Kasım tarihinde arkadaşım Ekrem İpek ile Betçe’ye doğru yola çıktık, bugün Betçe bölgesindeki Mengenleri ( Yağhaneleri ) ziyaret etmek istiyorum. Bu sıralarda zeytin ağaçları ülkemizin gündeminde, hergün yeni bir haberi basında görüyoruz. Bu aylar Datça’da zeytinlerin toplanılıp yağ fabrikalarında yağa dönüştürüldüğü aylar. Datça’da 5 tane Mengen var, üç tanesi Betçe bölgesinde diğer ikisi Kızlan’da, bunların hepsi Kontinü dediğimiz modern sistemlerle üretim yapıyorlar. Yağın kalitesi, yağın Yağhane’ye gelişine, toplanışına, depolanışına ve cinsine, mengendeki uygulamalara göre değişiyor. Bu gezimizde zeytin toplayanlarla sohbet ettik, Palamutbükü’nde güzel bir zaman geçirdik.
İlk uğrak yerimiz Sındı, Datça Köy Ürünleri Sındı Köyü Yağhanesi( Mengen ) işletmecisi Kadir Ünal’dan mengenlerindeki çalışmalar ile ilgili bilgi aldık. Kadir Ünal yağhanede 2 fazlı sistemle üretim yaptıklarını belirterek üç fazlı sisteme göre farkı açıkladı. ” 2 Fazlı sistemde üretim esnasında su kullanılmıyor, üç fazlı da zeytin hamuruna su ilave ediliyor. 2 fazlıda Dekantör zeytini kendi öz suyuyla hamur haline getirip yağı çıkarıyor. Üretimin 2 veya üç fazlı sistemle olup olmadığı pirinadan belli olur, pirina ( zeytin küspesi ) üç fazlı sistemde kuru olur, 2 fazlı da bizde olduğu gibi akışkandır.”
Kadir Ünal zeytin sütü dedikleri ürünü çıkardıkları makinanın önünde bilgi verdi. Zeytin çekirdeğinden ayrılarak doğrudan bu makinaya getiriliyor, kontinü sistemdeki işlemleri yaşamadan üretilen bu yağa zeytin sütü diyorlar, geleneksel tedavilerde de kullanılan bir ürün.
Kadir ( öğrencimiz aynı zamanda ) Avrupa Birliği ülkelerininde zeytinyağı fabrikalarının % 98 i 2 fazlı sistemle çalışıyor, bizim ülkemizde ise büyük bir kısmı 3 fazlı sistemle çalışıyor diyor.
Girişte dökme havuzuna boşaltılan zeytin bir süre sonra zeytinyağı olarak kaplara akıyor, bu anda rengi sarımsı, yeşile çalan sarı gibi zeytinin özelliğine göre renkler alabiliyor. Tabii zeytinyağının bu akışı herkesin yüzünde mutlu bir afade yaratıyor, zeytin için mutluluk ağacı demek abartma olmaz. Datça’da bulunan 5 mengende ( Yağhane ) de kontinü sistem var. Fotoğrafta görülen yağdan bir şişe numune aldım, kokusunu, tadını ve asit derecesine bakacağım. Şu an yağı çıkarılan zeytinlerde dip zeytini hala var, geçenlerdeki fırtına da toprağa bayağı zeytin dökülmüş, tabii bu durum asit olayını etkileyebiliyor.
Yağın sahibi Sındılı arkadaş yağının çıkmasını bekliyor, bu sistemde herkesin yağı diğer yağlarla karışmıyor, bu güzel birşey. Geçmiş yıllarda bahçemdeki zeytinleri özenle ellerimle toplardım, asit olayında bu da etken çünkü, selede taşırdım, ve en kısa zamanda mengene ulaştırırdım. Gelgelelim mengende o anda veya daha önce üretilmiş başkalarının zeytinyağından verirlerdi, sistem öyleydi çünkü.
Kadir Ünal’lar Geçen sene yaptıkları karanlık odada zeytinyağını tanklar içinde 22 derecenin altında saklıyorlar. Arka tarafta prinanın depolandığı beton havuza giderek fotoğrafını çektim. Kadir arkadaş havuzu geçen yıl Çevre ve Şehircilik bakanlığınca belirtilen tüzüğe göre yaptıklarını söyledi. Doğaya ayrıca su salmadıkları, burada biriken su yaz aylarında buharlaşıyormuş, havuzda kalan pirinayı Aydın’da Dalan fabrikasına gönderiyorlar. Fotoğrafta Kadir Ünal’ın belirttiği akışkan pirina belli oluyor. Havuzda görünen suyun yıkama suyu olduğunu söyledi.
Yağhaneden Sındı köyü kahvesine geldik, kahveciden başka kimse yoktu o da birazdan gideceğim dedi, bu zamanlarda hava güzel oldu mu herkes zeytin toplamaya gidiyor.
Sındı Tarımsal kalkınma Kooperatifinin bahçesinde badem ayıklayan Aylin Ayçetin’in yanına gittik. Kendisiyle sohbet ederken Kooperatif Başkanı Osman Kadri Bitezli geldi. Ayıklanan bademler iriydi nurlu bademi sanmıştım, ak bademmiş. Sındı’nın coğrafi konumu nedeniyle zeytin ve bademler burada lodoslu rüzgarlardan fazla etkilenmiyor. Havası diğer yerlere göre daha serin olduğundan bademler daha geç ürün veriyor. Osman bey erken çağla veren erkenci bademi burada yetiştiremediklerini söyledi.
Ellerinize sağlık.Çok yararlandım hocam.Teşekkür ederim.İzninle paylaşacağım.