Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel müdürlüğü tarafından hazırlanan, Datça – Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesine ait 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı Nisan ayında askıya çıktıktan sonra basın organlarında birçok şey yazıldı. Kıyıların imara açılacağı, arkeolojik, doğal alanların tehlike altında olacağı gibi çeşitli kuşkularla kamuoyunda oldukça büyük bir tepki oluştu, imzalar toplandı. 5 Temmuz Cumartesi Günü Datça Kent Konseyinin düzenlediği ” Datça Geleceğini Konuşuyor ” başlıklı forum saat 14.00 te Bülent Ecevit Kültür Merkezinde başladı, kalabalık bir izleyici topluluğu etkinliği saat 19.00 ye kadar merak ve ilgiyle izledi. Çevre bakanlığından planı hazırlayan teknik heyet planın hazırlanışını ve plan hakkında bilgi verirken, konuk olarak katılan uzmanlar bu konudaki sakıncalarını dile getirerek önerilerini sundular. Etkinliğin sonlarında izleyicelerin soru sormasına izin verildi.
5 Saatlik bu konuşma ve tartışma, soru sorma süresince birçok konu geçti, bunların bazıları da teknik konulardı, bu forumdaki konuşmaları özetlemek bayağı güç olacak. Elimden geldiğince, gördüğüm şekilde izlenimlerimi aktarmaya çalışacağım.
Datça Kent Konseyi Başkanı Orhan Keskinsoy açılış konuşmasını yaparken. Mimar Tülay Özberk etkinliği yönetti.
Konuşmalardan önce izlediğimiz belgeselde Datça-Bozburun Yarımadası’nda, GEF Küçük Destek Programı (SGP) COMDEKS işbirliği ile desteklenen sekiz proje ile ilgili çalışmalardan görüntüler izledik. Bu çalışmaların birçoğunu sayfalarımda vermiştim. Aile Balıkçılığı, Sındı Köyü Badem çalışmaları, Hayalet Ağlar, Datça Bozburun Florası, Hacet Evi, Datça Bozburun Yarımadası Memelileri vs.
Konuşmacı olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğünden Umut Müftüoğlu ve Nesrin Reyhan, Mimarlar Odası Başkanı Eyüp Muhçu, Yıldız Teknik Üniversitesi. Öğretim Görevlisi Prof. Dr.Betül Şengezer konuşmalarını yapmak üzere sahneye davet edildiler. Planın hazırlayıcılarından olan Umut Müftüoğlu ve Nesrin Reyhan plan kapsamında neler yaptıklarını, neyi hedeflediklerini açıkladılar, bu plan üzerinde yedi yıla yakın çalışmışlar, endişelerin yersiz olduğunu belirttiler. Bu arada verilen bilgilerin birçoğu teknik bilgiler olduğu için yeterince anlaşılamadı, uzaması üzerine de bazı izleyiciler soru sormak için acele ettiler.
Nesrin Reyhan sunumunda bugüne kadar yapılan planların sadece doğal veriler gözetilerek yapıldığını, ilk kez halkın sosyo- ekonomik ihtiyaçları da gözetilerek bir plan yapıldığını söyledi.
Plan üzerinde ayrıntılı bir çlışma yaptığını belirten Prof. Dr.Betül Şengezer söz alarak plan ile ilgili çekincelerini dile getirerek böyle bir planda olması gereken noktaları belirtti. Bugünkü konuşmalarda Agro Turizm sözcüğü ile sıkça karşılaştık, Agro Turizm tarımsal alanlarda yapılan turizm anlamını taşıyor, Tarım öncelikli yerlerde Köylüye maddi katkı sağlamak amacıyla yapılıyor.
Betül Şengezer planların amacının halkı mutlu etmek, mutlu toplumlar yaratmak olduğunu ama bizim ülkemizde planlardan sonra birçok kişinin mutsuz olduğunu söyleyerek burada yanlış giden birşeylerin olduğunu vurguladı ve Planlar yapılırken iyi niyetli yapılıyor ama sonunda planda belirtilenin dışında durumlarla karşılaşılıyor dedi. Datça’ya 5 yıl önce öğrencileriyle gelip çalışmalar yapmışlar, şimdiki Datça’da yapılaşmanın çok arttığını, turizm alanlarında Turizm yatırımları yerine ikincil yapıların çoğaldığını belirtti. Yeni planın bu ikincil yapılara engel olup olamayacağını sordu.
Betül Şengezer ” Eski Datça, Reşadiye gibi yerlerde birçok kişinin hoşuna giden bina tipolojisi mevcutken yeni kentlere bunu yansıtamıyorlar, önce kendimizi eğitmeliyiz. Plana bakıldığında tarıma dayalı bir turizmin gelişritilmesi hedefleniyor ama diğer yandan tarım alanları yapılaşmaya açılıyor ben bunu anlayamıyorum ” dedi.
Betül Şengezer şemalar üzerinde incelediği bu yeni plandaki eksik gördüğü veya anlayamadığı yönleri belirterek Datça ile ilgili bir planın nasıl olması gerektiğini bizlere aktardı. Daha önceki arkadaşın teknik konuşmalarında kafalarındaki sorulara bir cevap bulamayan izleyiciler onun konuşmasını gayet açık bir şekilde anladı ve sık sık alkış aldı.
Betül hanım; Agro turizm denilerek tarım alanlarının da yapılaşmaya açıldığı görülüyor, oysa dünyadaki örneklere baktığımızda bu alanların çok iyi korunarak yapıların buna göre yapıldığı belirtti. Agro turizmde havuz denmiş, bu havuzu neyle dolduracaksınız diye sordu. Daha sonra buna cevap veren arkadaş bu havuzların 15-20 m genişliğinde olduğunu, havuzun da yapı alanına dahil olduğunu söyledi. Betül hanım konuşmasını bitirirken “Plan hiçbir zaman biten birşey değildir, süreçtir, hazırlanan plan bize bu olaylar üzerinden konuşma, tartışma fırsat veriyor, arkadaşları tebrik ediyorum” dedi.
Mimarlar odası başkanı Eyüp Muhçu konuşmasında “Datça büyük uygarlıkların yaşadığı bir yer , tarihi, doğal, sosyal, ekonomik, derinliği olan bir coğrafyayı görüşüyoruz. Öncelikle toplumun yarar, tarih,doğa, kültür değerlerinin, yaşam değerlerinin korunması temel ilke olarak dile getirilmesi, belirtilmesi gerekir ki planın asıl eksikliği de budur. Datça planına baktığımızda derinde ne var, planda kıyılara ilişkin bir koruma, bir kamu yararı, yurtaşların eşit ve serbest kullanma sağlayacak bir planlama anlayışı göremedim. Özel yararlar ve kıyıların yapılaşmaya açılması söz konusu diyerek çıkarılan yönetmenliklerden de örnek verdi. Planın bazı bölgelerde mutlak yapı yasağı getirmesi gerekirken her yeriyle oynanmış. ” dedi. Eyüp Muhçu konuşmasında siyasi konulara da girince bazı izleyiciler tepki gösterdi.
Planı yapan arkadaşların sit alanlarına yapı yapma imkanı kesinlikle yok demesi üzerine Eyüp Muhçu ” özerk, bağımsız olması gereken çevre koruma kurulu, tabiat varlıklarını koruma genel müdürlüğü ” adı altında bakanlığa bağlanmıştır. Bu kurul kurulduktan bu yana tabiat varlıklarını korumak için hiçbir karar almadı. Bazı yerlerde doğal sit alanlarının dereceleri düşürülerek yapılaşmaya açıldı, Datça’da da aynı şey olabilir deyince Planı yapan arkadaşlardan ve bazı izleyicilerden tepkiler yükseldi.
Eyüp Mumcu tarım alanlarının yapılaşmaya açılması konusunda ciddi bir program göremediğini belirtti. Kimseyle paylaşılmamış, konuşulmamış, halk olmadan plan olmaz deyince planı hazırlayan arkadaşlardan Nesrin hanım’ın burada Datçalı kaç kişi var demesi salonda tepkiye neden oldu.Eyüp Muhçu konuşmasının son kısmında mahdur olan, bir plan bekleyen kişilere değinerek 25 m cephesi olmak kaydıyla yapı yapımına izin veriliyor. Gerek Betül hanımın incelemeleri gerekse bizim incelememizde Datça’da bunun pek mümkün olmadığı görülüyor. Bu arazilerin toplulaştırılması, başkalarının gelerek nufusun değiştirilmesi, yeni bir kent anlayışı gibi değişimler söz konusu. ” diyerek konuşmasını sonlandırdı.
Planı eleştiren konuşmacılar konuşmalarında sıkça planı hazırlayan arkadaşların bu çalışmayı iyi niyetle yaptıklarına inandıklarını ama uygulamada net olmayan kısımların başka yönlere çekilebileceği endişesi yaşadıklarını söylediler.
Eleştirilere cevap veren Umut Müftüoğlu yapılaşmanın çok olduğunu söylüyorlar ben de iddia ediyorum bir önceki plandan 1 m2 fazla olsun bir daha plan yapmayacağım diyerek yapılaşmanın daha az olacağını söyledi. ” Anlamakta güçlük çekiyorum, gelin analizleri birlikte yapalım. Planda çok hassas korunan yerler var, bu hangi planda var. ” dedi ve tarım alanlarında % 5 yapılaşmanın eskiden de olduğunu söyleyen Müftüoğlu yeni planda değişiklik olarak yapılaşmada bölünerek kullanmanın getirildiğini söyledi. Eleştirilen havuzların da fazla büyük olmadığını, 25 m civarında olduğunu söyledi. Kıyılarla ilgili eleştirileri Umut Müftüoğlu deniz dibinin korunması için gemilerin demir atacağı tonoz yerlerinin belirlendiğini söyledi, bu mu kıyıların korunmaması dedi.
Etkinliği sunan Mimar Tülay Özberk Agra turizmin Datça halkına çok iyi anlatılması gerektiğini söyleyerek çok iyi tarafları olduğu gibi bizlere zarar verbilecek yanları da olabilir dedi.