GÜNEŞ SAATLERİ
Antik çağda zaman kavramı, gök cisimlerinin hareketlerine ve özellikle mevsimlerin oluşmasındaki düzene bağlı olarak güneşin doğuşu ile batışı arasında geçen süreci belirlemekten oluşur. Zamanı belirlemek için gölgelerin hareketi gözlenmiş, dikilen bir çubuğun gölgesinin uzaması sabah ve akşamı, kısalması ile öğle vaktini gösteriyordu. Böylece zaman güneşin gökteki konumuna göre ölçülmüş oldu.
Dikilen çubuk gölgesinin düştüğü yer işaretlenir ve etrafına daire çizilir. İki noktanın üzerinde durduğu eksen Doğu – Batı, çizgiye dik olan eksen Kuzey- Güney eksenini gösterir
Güneş Saatleri özel olarak hazırlanmış bir milin gölgesinin güneş’in görünen hareketine uygun olarak yine özel olarak hazırlanmış mermer, taş veya madeni bir zemin (Kadran ) üzerindeki hareketine göre vaktin tayinine yarayan cihazlardır.
İlk olarak yere dik yerleştirilen çubuk Mezopotamya’da kullanılmıştır. Bilinen en eski güneş saati M.Ö 1500 yılında Mısırlılar tarafından ucu T biçimli eklentiye sahip kullanılan örnektir bugün Berlin müzesindedir. Yere dik olarak yerleştirilen çubuklar daha sonra Babil ve Mısır’da dikili taşlar boyutuna ulaşmıştır.
Antik yunanlılar güneş saatini geliştirerek konik güneş saatlerini yapmışlar ve gnomon olarak adlandırmışlardır. Yunanistan’da kullanımından ilk bahseden Herodotos’tur. İlk gnomonlar Anaxmandros tarafından yapılmış M.Ö 6. yy da sparta’da kullanılmaya başlanmıştır. Hellenistik dönemde gelişen taşınabilir saatler, Roma döneminde anıtsal mimari kompleksi şeklindeydi. Osmanlı ve Bizans dönemlerinde cami duvarlarında ve avlularda bulunmaktadır.
Konik ve küresel tiplerde yapılan saatlerden Batı Anadolu’da daha çok konik olanlar ele geçmiştir.
Güneş Saati Tipleri: Saat yüzünün şekline bağlı olarak konik, küresel, silindirik, düz olmak üzere ayrılmaktadır.
1- Küresel Kadranlı güneş Saatleri
Yarı küresel kadranlı güneş saatleri
( Pergamon Çift kadranlı yarı küresel güneş saati, aphrodisias Yarı Küresel güneş saaati)
Kesik Küresel Kadranlı Güneş saatleri
Çeyrek küresel kadranlı güneş saatleri
2- Konik kadranlı güneş saatleri ( Knidos ve Klaros, pergasmon, Aphrodisias, Ephesos, İzmir, latmos, Side konik güneş saatleri )
Güneş saatlerini şekillerine, işleyişlerine göre üç gruba ayırmak mümkündür.
1- Yatay güneş saatleri 2- Dikey Güneş Saatleri – 3 silindirik güneş saatleri
Sunum: Knidos Kazı grubundan Songül Karabıçak – Knidos ve Müzeler Haftası Yer: Hızırşah Kültür Evi